Dni stają się coraz cieplejsze i dłuższe. Chętniej wybieramy się na spacery i jeździmy na urlopy, a na horyzoncie pojawiają się już wakacje. Wysokie temperatury i silne słońce to warunki idealne dla żmii. Jak się chronić przed jej ukąszeniem i co zrobić w przypadku, kiedy zostanie się zaatakowanym?
Żmija zygzakowata to jedyny jadowity wąż w Polsce. Osiąga długość do 80 centymetrów, a jej cechą charakterystyczną jest zygzak na ciele. Istnieje wiele mitów i legend na temat tego gada. Czy rzeczywiście jest tak niebezpieczna jak zwykło się mówić? Jak zachować się w przypadku spotkania żmii w lesie lub na polanie?
Czy ukąszenie żmii jest śmiertelne?
Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą zaliczane jest jako stan bezpośredniego zagrożenia życia. Węże szczególnie niebezpieczne są dla dzieci, osób starszych oraz ludzi pod wpływem alkoholu. Zagrożone są również osoby z chorobami układu krwionośnego.
Jad żmii zygzakowatej uszkadza białka naczyń limfatycznych, erytrocytów oraz leukocytów. Poraża również układ nerwowy (działanie neurotoksyczne).
Konsekwencje ukąszenia żmii zależne są od wielu czynników. Najważniejszymi z nich są:
- ilość wstrzykniętego jadu
- masa ciała osoby ukąszonej
- zdrowia osoby ukąszonej
- wieku węża (młode gady mają silniejszy jad)
- alergia na działanie jadu
W przypadku ukąszenia należy zachować spokój. Ponad 50% ukąszeń węży to tzw. „ukąszenia suche”. Oznacza to, że gady nie wstrzykują jadu.
Udzielenie pomocy osobie ukąszonej przez żmiję
W pierwszej kolejności należy wezwać pomoc lub przetransportować poszkodowaną osobę do szpitala. Najważniejsze jest, aby specjalistyczna pomoc została udzielona w pierwszych 30 minutach od ukąszenia.
Jeśli ugryzienie dotyczy kończyny, należy ją unieruchomić i trzymać poniżej poziomu serca.
Rany nie powinno się dezynfekować wodą utlenioną, a w żadnym przypadku nie stosować metod takich jak wysysanie jadu czy nacinanie lub wypalanie rany. Takie zachowania mogą przyspieszyć działanie toksyny i spowodować dodatkowe powikłania. Miejsce ukąszenia można przemyć czystą wodą.
Opaska uciskowa może być użyta, jeśli pomoc specjalistyczna zostanie udzielona później niż w pierwszych 30 minutach.
W Europie w skali roku odnotowuje się około 30 tysięcy ukąszeń żmii, z czego śmiertelne przypadki zamykają się w granicy 20. Dotyczą głównie osób przewlekle chorych oraz dzieci.
Kiedy żmija może ukąsić?
Populacja żmii zygzakowatej rośnie, co ma związek ze zmianami klimatycznymi i łagodniejszymi zimami. W związku z tym każdego roku przybywa osób ukąszonych przez te węże.
Drugim powodem jest zajmowanie przez ludzi coraz większych terenów, a także zwiększenie liczby nieużytków rolnych i pustostanów.
Żmija zygzakowata nie jest gatunkiem agresywnym, o czym świadczy już sam fakt, że niezwykle rzadko posługuje się swoim jadem. Wyczuwając człowieka zazwyczaj zejdzie mu z drogi i odpełznie poza jego zasięg widzenia. Węże te atakują jedynie w sytuacji, kiedy nie mają innego wyjścia i poczują się zagrożone. Może to nastąpić np. w skutek nadepnięcia na żmiję, o co jest dość łatwo w lesie lub na polanie. Dlatego też dobrze jest od czasu do czasu tupnąć parę razy. Tym sposobem zasygnalizujemy wężom swoją obecność, a te zejdą nam z drogi.
Żmije zygzakowate są aktywne od cieplejszych dni kwietnia, aż po pierwsze chłodniejsze dni w październiku. Wtedy zapadają w sen zimowy na kolejne miesiące.
Objawy ukąszenia żmii zygzakowatej
Objawy po ukąszeniu żmii mogą znacznie się od siebie różnić. Wpływ na ich występowanie ma ilość wstrzykniętego jadu, choroby współtowarzyszące, a także wiek i budowa ciała osoby poszkodowanej. Nie bez znaczenia jest tu również wiek węża – jad młodszych osobników jest bardziej toksyczny.
Najbardziej charakterystyczne objawy ukąszenia to:
- intensywny ból w miejscu ukąszenia
- obrzęk i uczucie mrowienia
- torsje
- biegunka
- wzmożona potliwość
- wzmożone pragnienie
- silne uczucie niepokoju
- senność i dezorientacja
Jak uchronić się przed ukąszeniem?
Jednym ze sposobów jest wspomniany wyżej sposób głośniejszego chodzenia. Sygnalizowanie swojej obecności sprawi, że węże będą schodzić z drogi i chować się w bezpieczne miejsca.
W przypadku spotkania żmii zygzakowatej na swojej drodze, należy zachować ostrożność i spokojnie się wycofać. Ten gatunek węża nigdy nie będzie gonił ani atakował jeśli nie zostanie sprowokowany. Dobrym rozwiązaniem jest również noszenie wysokich butów za kostkę. W zależności od jakości obuwia pozwoli to całkowicie uchronić się przed ukąszeniem lub zmniejszyć ilość ewentualnego jadu, który może wstrzyknąć żmija.
Poza spacerami leśnymi, węże mogą być dużym problemem do osób mieszkających w domach w sąsiedztwie lasów i polan. W takiej sytuacji warto zaopatrzyć się w specjalne odstraszacze, który imitują sygnał niesłyszalny dla człowieka. Są to skuteczne urządzenia, które zabezpieczają teren przed wężami, a jednocześnie nie stanowią dla nich zagrożenia.